Zorgfraude is veel in het nieuws deze dagen. Zo ook vandaag opnieuw een artikel in de Telegraaf met een kleine positieve realistische noot voor de Wbsrz:
Telegraaf 9 april 2024
Seksuele uitbuiting, witwassen en declaratiefraude: zorg lijdt onder georganiseerde misdaad
Seksuele uitbuiting van cliënten, witwassen van grote sommen geld en het op grote schaal plegen van declaratiefraude. Waren het eerder vooral de kleine criminelen die voet aan de grond kregen in de zorg, tegenwoordig is het steeds vaker ook de georganiseerde misdaad die zich verrijkt.
De 27-jarige Ricardo* werkt in de thuiszorg met kwetsbare ouderen. Hij heeft een vervalste Verklaring Omtrent Gedrag (VOG). Als hij eenmaal een paar keer bij nieuwe cliënten thuis is geweest, weet hij precies waar hun waardevolle spullen liggen en hoe hij gemakkelijk binnen komt. Korte tijd later breekt hij in en neemt alles mee. Verschillende keren betrapt de politie Ricardo op heterdaad en belandt hij achter de tralies.
Maar iedere keer als hij weer vrijkomt, koopt hij binnen zijn netwerk weer een nep-VOG en gaat opnieuw aan de slag in de thuiszorg. Via een uitzendbureau begint hij steeds bij een andere zorgorganisatie die niets van zijn verleden af weet. De gemeente Ede is ervan op de hoogte dat hij weer bezig is, maar mag niemand waarschuwen.
Zorgcriminaliteit
Het verhaal van Ricardo komt van het RIEC Oost-Nederland, het Regionale Informatie- en Expertisecentrum dat zorgcriminaliteit bestrijdt. ,,Helaas mogen wij als gemeente geen informatie delen met anderen,’’ zegt René Verhulst, burgemeester van Ede en portefeuillehouder zorgfraude van het RIEC Oost-Nederland. Ook als politie of justitie weten dat iemand strafbaar bezig is, mogen zij deze informatie met niemand delen
Jongens als Ricardo kunnen daardoor gewoon hun gang blijven gaan, vertelt Verhulst, en nog meer slachtoffers maken. Hij vertelt dat het eigenlijk altijd gaat om jongens tussen de twintig en dertig jaar die niet beschikken over de juiste papieren en met totaal verkeerde bedoelingen de zorg instappen. Goede zorg leveren is er niet een van.
Groot probleem
De zorg en criminaliteit raken steeds meer met elkaar verweven. Drie jaar geleden bleek uit onderzoek van het RIEC Oost-Nederland dat de georganiseerde misdaad in Twente langzaam voet aan de grond kreeg in de zorg. Volgens Verhulst is dat in de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Hij spreekt van een groot probleem dat zijn regio inmiddels allang overstijgt
„De pakkans in de zorg is maar klein”, zegt hij. „En dat weten criminelen maar al te goed.” Hij vertelt dat er bijvoorbeeld seksuele uitbuiting plaatsvindt van cliënten, grootschalige declaratiefraude met zorggeld van gemeenten en identiteitsfraude. Ook starten steeds meer drugscriminelen, vaak met strafblad, met hun eigen zorgbedrijfje. Omdat het zo gemakkelijk geld verdienen is.
Grenzen
De gemeente Ede doet wat het kan, vertelt Verhulst, maar loopt tegen grenzen aan. Vanwege alle andere zaken waarvoor de gemeente al financieel verantwoordelijk is, kunnen ze op dit moment slechts drie mensen betalen voor de opsporing van zorgfraude en criminaliteit in de zorg. „Als we hier meer ambtenaren op zouden kunnen zetten, zouden zij ook meer kunnen opsporen.
„Bijzonder dat zo’n gemeente dit dan niet doet”, zegt Wim Groot, hoogleraar Gezondheidseconomie aan de Universiteit van Maastricht. Het probleem is volgens hem dat werkelijk iedereen zich kan inschrijven bij de Kamer van Koophandel als zzp-er en daarna aan de slag kan. „Er zijn genoeg kleinere zorgorganisaties of uitzendbureaus die nauwelijks checken op de juiste papieren.”
Verkeerde pad
Dat ziet ook Kees*, directeur van een kleine jeugdzorgorganisatie die uit angst alleen anoniem wil praten. Hij helpt jongeren die dreigen te ontsporen of al eens op het verkeerde pad zijn geraakt. Van hen hoort hij hoe het werkt. „Op chatdienst Telegram helpen mensen elkaar aan adresjes waar ze een nepdiploma of VOG kunnen kopen”, zegt hij. Daarbij vertellen ze dan ook welke zorgorganisaties nauwelijks controleren op valse papieren.
Het stoort hem mateloos dat hij op Tiktok steeds vaker filmpjes voorbij ziet komen van lachende twintigers die zonder diploma’s in de zorg ’werken’ en de mooiste auto’s leasen. Hij vertelt dat deze jongens vaak bewust op zoek gaan naar cliënten met een verstandelijke beperking of kwetsbare ouderen. „Zij zijn zo bang te maken dat ze nergens durven vertellen dat ze geen zorg krijgen”, zegt hij. „Of het valt ze niet op.”
Hennepteelt
Als cliënten tekenen voor zorg die ze niet hebben gehad, is de gemeente verplicht deze uren uit te betalen. Daarmee verdienen deze jongens al snel een kapitaal, vertelt Kees. Als ze niet al in de criminaliteit zitten, investeren ze dat geld vaak in de hennepteelt. Ze verbouwen een zolder, kopen lampen en beginnen. Of ze kopen hun eerste kilo coke voor de verkoop.
Jayden* werkt als zzp-er in de zorg met een geldig diploma en VOG. Via een bemiddelingsbureau in de zorg schrijft hij zich in voor zes diensten bij verschillende zorgaanbieders op dezelfde dag en hetzelfde tijdstip. Op papier doet hij deze diensten allemaal tegelijk. In de praktijk doet hij er maar éen of zelfs helemaal geen. Voor de andere diensten zet hij mensen in die op hem lijken.
Pakkans
Omdat invalkrachten zich eigenlijk nooit hoeven te legitimeren als hun dienst begint, is de pakkans minimaal. Zorgorganisaties kunnen niet zien dat iemand zich tegelijkertijd ook heeft ingeschreven voor diensten bij andere aanbieders. En cliënten valt het niet op omdat zij inmiddels wel gewend zijn geraakt aan steeds andere zorgmedewerkers. „Een waterdicht systeem dus”, zegt Verhulst.
Niet alleen weten kleine criminelen de zorg inmiddels goed te vinden. Kees hoort dat ook steeds meer zware criminelen actief zijn in de sector. Dat komt volgens hem omdat ze op deze manier gemakkelijk grote sommen zwart geld kunnen witwassen. „Ze kopen bijvoorbeeld een pand, starten een zorglocatie en zetten familieleden op de loonlijst die ze dan deels zwart uitbetalen.”
Geldig VOG
Ook om een zorginstelling op te zetten, is niet veel nodig weet Groot uit eigen ervaring. Hij heeft het zelf eens onderzocht. „Je hoeft eigenlijk alleen maar een formulier in te vullen en een VOG in te leveren.” Als je zelf niet over een geldige VOG beschikt, kun je volgens hem altijd je buurman nog bestuurder maken van de instelling, je vrouw of je neef. „Geen haan die ernaar kraait.”
Geld witwassen in de zorg is inderdaad niet moeilijk, zegt hij verder. Hij denkt onder meer aan de inhuur van dure, externe professionals. „Het enige dat je daarvoor hoeft te doen, is een factuur versturen.” Zorginstellingen zijn wel verplicht jaarlijks een jaarrekening in te dienen, maar niemand controleert volgens Groot of de cijfers ook echt de werkelijkheid weergeven.
Jeugdzorg
Als criminelen toch tegen de lamp dreigen te lopen, stoppen ze direct met hun werk als zzp-er in de zorg of met hun zorgorganisatie, ziet Verhulst. „Of ze stappen over van de jeugdzorg naar de thuiszorg.” Een andere optie is nog verhuizen naar een andere gemeente. Daarmee zijn ze dan volgens hem meteen ongrijpbaar geworden. Want andere gemeenten mogen ze niet waarschuwen.
De nieuwe Wet bevorderen samenwerking en rechtmatige zorg die in juli ingaat, moet het instanties voortaan gemakkelijker maken gegevens te delen. Maar dat zal weinig oplossen, vreest Verhulst. „De opsporing gaat dan beter”, zegt hij. „Maar zolang er aan de voorkant niets verandert, blijft het voor ons dweilen met de kraan open.”
Uitzendbureaus
Zo hoopt hij op scherper toezicht op het functioneren van uitzendbureaus. En dat er heldere kaders komen voor zzp’ers om in de zorg te mogen werken. Maar hij hoopt vooral dat de landelijke overheid eindelijk eens inziet hoe groot het probleem is. „Het is inmiddels twee voor twaalf.”
Staatssecretaris Van Ooijen (VWS) vindt het zorgelijk dat er op grote schaal wordt gefraudeerd. Uiteindelijk zijn gemeenten hiervoor volgens hem zelf verantwoordelijk. Hij is wel bezig met een wetswijziging om het toezicht op de kwaliteit van WMO-zorg steviger te verankeren. Daarmee moet de ’regionale samenwerking verder wordt gestimuleerd zodat het toezicht minder versnipperd is en meer slagkracht krijgt’.
Geef een reactie